Ngân hàng lo ngại tranh chấp, nợ xấu khó gỡ khi chưa rõ tiêu chí tài sản bảo đảm

Ngân hàng Nhà nước đang lấy ý kiến xây dựng dự thảo Nghị định quy định điều kiện tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu được thu giữ. Ngân hàng Nhà nước đã gửi xin và nhận được ý kiến của Hiệp hội Ngân hàng, Công ty TNHH MTV quản lý tài sản của tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC), Công ty TNHH Mua bán nợ Việt Nam (DATC) và 78 ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài.

Dễ dẫn tới tranh chấp khi xác định nhà ở duy nhất

Dự thảo Nghị định của Ngân hàng Nhà nước quy định rõ hai loại tài sản không được thu giữ khi xử lý nợ xấu gồm: (i) nhà ở duy nhất; (ii) công cụ lao động chủ yếu hoặc duy nhất mang lại thu nhập chủ yếu hoặc duy nhất. Thu nhập được xác định theo mức lương tối thiểu vùng.

Quy định này nhằm bảo vệ chỗ ở, sinh kế tối thiểu và giảm tác động tiêu cực đến đời sống sinh hoạt, sản xuất và lao động thường nhật của người dân. Đồng thời, bên bảo đảm phải xác nhận/cam kết tài sản bảo đảm có phải tài sản duy nhất không.

Ngân hàng lo ngại tranh chấp, nợ xấu khó gỡ khi chưa rõ tiêu chí tài sản bảo đảm. Ảnh minh hoạ.

Góp ý về dự thảo, VAMC cho rằng, dự thảo Nghị định có nhiều nội dung quy định có thể gây nhiều khó khăn trong việc triển khai thực hiện trên thực tế. Theo đó, tổ chức tín dụng sẽ thận trọng hơn khi cho các cá nhân vay vốn tín dụng và bảo đảm bằng tài sản duy nhất.

Với khách hàng vay, việc quy định thêm điều kiện của tài sản bảo đảm như trên có thể làm hạn chế khả năng tiếp cận vốn vay của khách hàng khi chỉ có tài sản duy nhất.

Cùng với đó, có thể xảy ra trường hợp, khách hàng vay xác nhận hoặc cam kết tài sản bảo đảm không phải là tài sản duy nhất. Tuy nhiên, tại thời điểm xảy ra thu giữ, tài sản bảo đảm lại trở thành tài sản duy nhất, do các tài sản khác đã được chuyển nhượng. Khi đó, tổ chức tín dụng có được thực hiện thu giữ hay không.

"Trên thực tế, tài sản duy nhất của các cá nhân hiện nay rất đa dạng và có giá trị khác nhau. Nhiều nhà ở của cá nhân có giá trị lớn như: căn hộ chung cư cao cấp, biệt thự, nhà liền kề...; hay phương tiện lao động mang lại thu nhập rất cao, cao gấp nhiều lần mức lương tối thiểu vùng. Do đó, việc không đủ điều kiện thu giữ trong những trường hợp trên là chưa thực sự thuyết phục" - VAMC đặt vấn đề.

Trường hợp nợ xấu phát sinh từ các khoản vay trước thời điểm Nghị định có hiệu lực sẽ không có văn bản cam kết tài sản bảo đảm. Trường hợp này, tổ chức tín dụng có được thu giữ hay không, nếu muốn thu giữ thì căn cứ vào đâu để xác định đây không phải là tài sản duy nhất.

Về cơ bản, BIDV cũng không thống nhất đối với toàn bộ nội dung định hướng xây dựng tại dự thảo Nghị định, do thu giữ tài sản là một trong các biện pháp quan trọng nhằm tháo gỡ khó khăn cho các tổ chức tín dụng nói chung và BIDV nói riêng trong công tác xử lý tài sản bảo đảm, thu hồi nợ xấu, từ đó gia tăng chất lượng tín dụng ngành ngân hàng.

Tuy nhiên, các quy định chưa khả thi, chưa phù hợp, khó thực hiện trên thực tế và có thể là cơ sở để bên bảo đảm lợi dụng kéo dài thời gian xử lý tài sản bảo đảm, trốn tránh việc thực hiện các nghĩa vụ đối với tổ chức tín dụng.

Theo VIB, dự thảo Nghị định chưa quy định thời gian mà bên bảo đảm ở và sinh sống ổn định, lâu dài hoặc thường xuyên sinh sống là bao lâu để xác định rõ điều kiện áp dụng. Điều này dễ dẫn đến tranh chấp về việc xác định tình trạng sinh sống ổn định, lâu dài hoặc thường xuyên sinh sống của bên bảo đảm.

Techcombank cũng cho rằng, hiện chưa có tiêu chí rõ ràng để xác định thế nào là “ở và sinh sống ổn định, lâu dài hoặc thường xuyên”. Chẳng hạn, một người chỉ có một căn nhà đứng tên nhưng vì công việc phải thuê chỗ khác để ở, vậy căn nhà sở hữu đó có được tính là nhà ở duy nhất. Ngân hàng đề xuất dự thảo cần quy định rõ tiêu chí xác định nhà ở duy nhất cũng như cơ quan chức năng chịu trách nhiệm xác nhận.

Công cụ lao động dễ thành “lá chắn” tránh thu giữ nợ xấu

Liên quan quy định không thu giữ tài sản bảo đảm là công cụ lao động chủ yếu hoặc duy nhất, VIB cho rằng, quy định này sẽ dẫn đến tranh chấp việc xác định, tạo cơ sở cho bên bảo đảm lập luận rằng tài sản bảo đảm là công cụ lao động chủ yếu và duy nhất của họ, đặc biệt trong bối cảnh thông tin về thu nhập của bên bảo đảm là thông tin được bảo mật và tổ chức tín dụng khó có thể xác minh và không thể chứng minh được.

Việc coi “công cụ lao động” là “phương tiện lao động” chưa có cơ sở, dễ dẫn đến cách hiểu nhầm rằng phương tiện vận tải hay bất động sản cho thuê cũng là công cụ lao động.

Việc xử lý tài sản bảo đảm của các khoản nợ xấu thông qua quá trình tố tụng và thi hành án kéo dài gây lãng phí nguồn lực của các tổ chức tín dụng cũng như của tòa án. Ảnh minh hoạ.

Vì vậy, VIB đề xuất khoản 2 Điều 3 dự thảo Nghị định quy định như sau: “Công cụ lao động chủ yếu, duy nhất và có giá trị không quá 12 tháng lương tối thiểu vùng là tư liệu sản xuất trực tiếp, mang lại nguồn thu nhập chủ yếu hoặc duy nhất cho bên bảo đảm”.

Sacombank cũng chỉ rõ, trường hợp bên bảo đảm không hợp tác, không cung cấp chứng từ chứng minh thu nhập, cố tình che giấu thông tin thu nhập thì tổ chức tín dụng không có cơ sở để xác định tài sản bảo đảm có phải phương tiện lao động mang lại thu nhập chủ yếu hoặc duy nhất hay không.

PGBank cũng cho rằng, việc xác định thu nhập chủ yếu hoặc duy nhất có thể phức tạp trong thực tế, đặc biệt đối với các cá nhân có nhiều nguồn thu nhập không ổn định. Do vậy, PGBank đề xuất bổ sung thêm các tiêu chí cụ thể để xác định thu nhập, giúp việc áp dụng, triển khai của các tổ chức tín dụng được dễ dàng./.