Xây dựng thể chế minh bạch và cam kết dài hạn để phát triển thị trường carbon

PV: Bà đánh giá như thế nào về mức độ sẵn sàng của Việt Nam trong việc khởi động thị trường carbon?

Bà Anaïs Delbosc: Việt Nam đã sẵn sàng tháo gỡ khó khăn để tiến tới xây dựng thị trường carbon chỉ trong vòng vài năm. Thị trường carbon thực chất bao gồm 2 công cụ: hệ thống giao dịch hạn ngạch phát thải và hệ thống tín chỉ carbon. Hệ thống giao dịch hạn ngạch phát thải là cơ chế kiểm soát phát thải carbon quốc gia thông qua thiết lập hạn ngạch phát thải có thể được giao dịch giữa các doanh nghiệp sản xuất liên quan. Hệ thống tín chỉ carbon là cơ chế bù trừ cho nỗ lực giảm phát thải trong các lĩnh vực không thuộc diện được cấp tín chỉ carbon có giá trị trên thị trường trong nước và quốc tế.

Bà Anaïs Delbosc

Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Tài chính đã đạt được những bước tiến đáng kể trong lĩnh vực quản lý của mình như hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về giám sát phát thải hoặc xác định cấu ​​trúc kỹ thuật của thị trường tài chính liên quan đến giao dịch phát thải. Trong các cuộc trao đổi chuyên đề của chúng tôi bắt đầu vào mùa xuân năm 2023, chúng tôi thấy phía Việt Nam đã dần nắm vững được các chủ đề và đang dần được tháo gỡ các vấn đề còn lại.

PV: Cơ quan hợp tác kỹ thuật quốc tế Pháp (Expertise France) đã và sẽ hỗ trợ Bộ Tài chính Việt Nam cụ thể như thế nào trong việc khởi động thị trường carbon, thưa bà?

Bà Anaïs Delbosc: Trong 2 năm qua, Expertise France đã triển khai Thỏa thuận hợp tác về hỗ trợ tăng cường năng lực xây dựng chính sách tài chính xanh cho Bộ Tài chính, với nguồn tài trợ từ Cơ quan Phát triển Pháp (AFD). Thỏa thuận này sẽ tiếp tục được triển khai đến tháng 3/2027 nhằm xác định các điều kiện sử dụng các công cụ tài chính xanh (ví dụ: hệ thống giao dịch phát thải, thuế môi trường và trái phiếu xanh) để góp phần đạt được mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050 của Việt Nam, tức là phát thải ròng bằng 0.

Riêng về thị trường carbon, Expertise France đã huy động các chuyên gia về hệ thống giao dịch phát thải châu Âu, những người đã đào tạo, chia sẻ kinh nghiệm cho các nhóm cán bộ của Bộ Tài chính và các đơn vị thuộc Bộ về nhiều nội dung như mối quan hệ giữa thị trường tài chính và cơ chế tuân thủ của các doanh nghiệp sản xuất, các yếu tố định giá carbon trên thị trường, khả năng sử dụng doanh thu từ đấu giá hạn ngạch khi có hiệu lực…

Đại diện Bộ Tài chính cùng AFD và Expertise France khởi động giai đoạn 2 của chương trình hỗ trợ. Ảnh: AFD

PV: Theo bà, Việt Nam cần ưu tiên xây dựng những thành tố pháp lý, thể chế nào để thị trường carbon hoạt động hiệu quả và minh bạch?

Bà Anaïs Delbosc: Tại các buổi làm việc với Bộ Tài chính, chúng tôi đã nhấn mạnh rằng tất cả các bên liên quan cần phải nhận thấy sự cần thiết xây dựng cơ chế tổ chức và thể chế đáng tin cậy, minh bạch nhằm chống gian lận hoặc thao túng thị trường, gây nguy hại cho mục tiêu về môi trường và làm suy yếu lòng tin của các bên liên quan đến các công cụ thị trường.

Những điểm hạn chế trong khung pháp lý tài chính đã được xác định và đang được các nhóm chuyên trách của Bộ Tài chính dần khắc phục và hoàn thiện và chúng tôi luôn sẵn sàng hỗ trợ, đồng hành nếu cần. Sau đó, chúng tôi dự kiến tổ chức đào tạo cho các doanh nghiệp nhà nước và tư nhân tham gia thị trường về cách triển khai khung pháp lý này một cách hiệu quả.

PV: Trong ngắn hạn và dài hạn, Expertise France kỳ vọng thị trường carbon tại Việt Nam sẽ phát triển theo lộ trình như thế nào?

Bà Anaïs Delbosc: Chúng tôi vừa khởi động giai đoạn 2 của chương trình hỗ trợ kỹ thuật về tài chính xanh cho Bộ Tài chính. Các buổi đào tạo và trao đổi chuyên đề diễn ra từ ngày 29/9 đến ngày 2/10 vừa qua với Bộ Tài chính đã giúp xác định hai nội dung hỗ trợ cụ thể mà Expertise France sẽ huy động các chuyên gia Pháp.

Cụ thể, đó là hoàn thiện khung quản lý tài chính cho hệ thống giao dịch hạn ngạch phát thải để đảm bảo hệ thống hoạt động hiệu quả và đào tạo xây dựng năng lực cho các bên liên quan, trong đó chuẩn bị phần mô phỏng thị trường, giúp các bên liên quan hiểu được cách vận hành của thị trường trong thực tế và các chiến lược tuân thủ.

PV: Bà có khuyến nghị gì để thị trường carbon không chỉ là một công cụ giảm phát thải mà còn trở thành động lực thu hút đầu tư xanh?

Bà Anaïs Delbosc: Các mục tiêu giảm phát thải vốn đã là động lực mạnh mẽ cho đầu tư xanh, đặc biệt là khi các công cụ định giá phát thải được áp dụng: việc đầu tư vào các công nghệ phát thải carbon thấp hoặc giảm tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch sẽ hiệu quả hơn về mặt chi phí vì những hành động này giúp tiết kiệm chi phí carbon từ lượng phát thải đã tránh được. Do đó, tính cạnh tranh của đầu tư xanh sẽ được tăng cường nhờ cam kết lâu dài đáng tin cậy của chính phủ về việc đạt được mức trung hòa carbon vào năm 2050.

Các công cụ khác mà chính phủ có thể thúc đẩy để thu hút đầu tư xanh là xây dựng khuôn khổ pháp lý phát hành trái phiếu xanh. Việt Nam đã bắt đầu áp dụng hệ thống tiêu chí phân loại các hoạt động được coi là xanh, được gọi là "taxonomy". Về ngắn hạn, hệ thống tiêu chí phân loại này sẽ giúp xác định các dự án "xanh" đáp ứng các mục tiêu môi trường của Việt Nam và có thể được đầu tư thông qua phát hành trái phiếu, ở trong nước hoặc quốc tế. Đây là một phương thức mới thu hút các nhà đầu tư ngày càng quan tâm đến việc giảm thiểu tác động môi trường từ các khoản đầu tư của họ.

PV: Xin cảm ơn bà!